قسمت چهل و یکم: معرفی مختصر شهرستان خمینی شهر
تاریخچه خمینی شهر
این، شهر که در گذشته به نام سده میشناختند در ادوار گذشته بخشی از بلوک ماربین از توابع اصفهان محسوب می شده که این قسمتها دارای آب کافی و خاک حاصلخیز بودهاست. در ابتدا شامل سه روستا یا سه ده به نامهای پریشان یا فروشان یا پروشان، خوزان یا خیزان، ورنوسفادران یا بن اصفهان بودهاست. به همین علت به سده شهرت یافت. هر یک از روستاهای تشکیل دهنده سده، خود بعلت خاصی نام گرفتهاست. در کتاب نصف جهان فی تعریف اصفهان ذکر شده که: فریشان را معرف پریشان و پریشان خود مخفف پریوشان است که از نام زنی به اسم پریوش که در زمان قدیم بنای این قریه را نهاده و به نامش منسوب گشتهاست. خوزان (خوزوان) از واژه )خوز) و (ان) نشانه کثرت و جمع تشکیل شدهاست. خوز در سنگ نوشتههای شاهنشاهان هخامنشی بصورت xuvata (uvaja)<nEK و به قوم عیلامیان و سرزمین آنها گفته میشد که در منطقه کوهستاهی بینالنهرین تا فلات ایران گسترده شدهاست. در محله خوزان، کهندژ قرار دارد که وصف آن چنین آمدهاست: در محله خوزان واقع در خمینی شهر، قلعه دفاعی مهمی به نام کهندژ وجود داشته که خرابههای آن در محله مزبور موجود است، یکی از نویسندگان عقیده دارد که کهن دژ پایتخت سلاطین کیانی و ساسانی بودهاست. ورنوسفادرا یا بن اصفهان نیز به دوران ملکشاه سلجوقی باز میگردد. به هنگام حاکمیت سلجوقیان ورنوسفادران توسط ملکشاه سلجوقی نامگذاری شد که نام اجداد قوم (ورنوسی)، (گارد سلطنتی ملکشاه) بودهاست. در زمان فتح اصفهان توسط حمله افغانها، اهالی این منطقه تا حد توان مقاومت نمودند، چنانکه سرکیس گاننتز در کتاب (سقوط اصفهان) مینویسد، افغانها نتوانستند دهکدههای خیزون (خوزان) و بن اصفهان (ورنوسفادران) را تصرف کنند، چون ساکنان این دو دهکده سخت با آنان به مخالفت برخاستند. دکتر سیروس شفقی در کتاب خود بنام (جغرافیای اصفهان)، معتقد است که مقارن کوچ عدهای از ساکنان منطقه اصفهان در نیمه دوم هزاره چهارم، قبل از میلاد مسیح، ابادیهای کوچکی در محل فعلی شهر اصفهان و سرتاسر زاینده رود وجود داشته که باآمدن عدهای از شمال به فلات مرکزی برجمعیت آنها افزوده شد و دهات جدیدی به وجود آمدهاست، براین اساس میتوان قدمت اولین کانونهای جمعیتی این خطه را به دوران قبل از اسلام مربوط دانست و در روایات دیگر نیز آمده: حمله اسکندر به سه دژ، گاردژ، کهندژ و دیمیردژ که در این منطقه واقع شده بودند باعث ویران شدن آنها به دست اسکندر مقدونی گردیده و این منطقه تا دوران پادشاهی ساسانیان(۲۲۴ میلادی) یعنی تا ۶ قرن بعد به صورت بیابانی بی آب و علف باقی ماند. تا آنجا که پیروز شاه ساسانی به سلطنت رسید و به دژ آمد و بنا به خواسته او بار دیگر این محل آباد شد، وی دستور حفر قناتی داد که به نام خودش به قنات (پیروز شاهی) معروف گردید، و به دستور پیروز شاه مردم متفرق شده، گردهم آمدند و زمینهای ده خوزان و پروشان بین مردم تقسیم شد.
از بناهای تاریخی خمینی شهر میتوان ازعصارخانه محله گارسله در بازارقدیم ورنوسفادران، ایوان جنب امامزاده سید محمد، مجموعه حمامهای اندوان، مجموعه حمامهای گاردر، مسجد آخوند، مسجد ملا محسن،گورستان ورنوسفادران، مسجد لادره، مسجد ملاحیدر علی، مسجد گاردر، خانه مجیر، مسجد آقا علی اکبر،مسجد ابوالبرکات، مسجد امام حسن عسگری، مسجد جامع فروشان، امامزاده سید ابراهیم ورنوسفادران، حسینیه لادره، حمام درب سید، حمام کوز، خانه سرتیپ سدهی، برج کبوتر، مسجد جامع خوزان، عصارخانه صفوی و آرامگاه ابن مردویه، خانه تاریخی خلیلیها و جاذبه های طبیعی چون چشمه هورموده، چشمه لادر، دره مویی، منطقه حفاظت شده قامیشلو را نام برد.
خانه سرهنگ سرتیپی
امامزاده سید محمد
برج کبوتر
تونل کهندژ
عصارخانه صفوی
حمام تاریخی کوشک
کورستان تاریخی ورنوسفادران
مسجد جامع خوزان
مسجد جامع فروشان
منطقه حفاظت شده قمیشلو
چشمه لادر
دره مویی